Jean Nouvel nie rozpieszcza wielbicieli własnej twórczości autoryzowanymi publikacjami monograficznymi. Na tym większą uwagę zasługuje pokaźne dwutomowe wydawnictwo firmy Taschen pt.„Jean Nouvel by Jean Nouvel”, przygotowywane przez architekta przez ponad pięć lat i podsumowujące jego dorobek z lat 1970–2008. Publikację uzupełnia obszerny tekst autora opracowania – znanego krytyka architektury Philipa Jodidio, oraz eseje i opisy autorskie Nouvela w trzech językach – angielskim, niemieckim i francuskim.
Jean Nouvel to architekt nastroju. Specyficznego, tajemniczego, intrygującego, czasem mrocznego, ale zawsze zaskakującego. Architekt za pomocą prostych, przeważnie przemysłowych materiałów (szkła, stali, blachy, aluminium, betonu) i zredukowanej gamy kolorów (głównie czerni, czerwieni, bieli i różnych odcieni błękitu) tworzy przestrzenie na wskroś nowoczesne, skomplikowane, naładowane treścią i emocjami. Nouvel to również architekt „filmowy”. W budynkach, poprzez światło, materiały, kadry i obrazy tworzy niesamowitą scenografię dla współczesnego życia wielkich metropolii. Dzieła architekta pojawiają się też w wielu filmach, m.in. w „Po drugiej stronie chmur” Michelangelo Antonioniego i Wima Wendersa. „Filmowa” jest również książka zaprojektowana przez architekta specjalnie dla wydawnictwa Taschen. W dwóch tomach, na 896 stronach w formacie 29cm x 36,8cm znajdziemy precyzyjnie dobrane zdjęcia i ilustracje wybranych projektów, pojawiające się w ściśle ustalonej kolejności niczym kadry filmowe z napisami u dołu ekranu. Lapidarne teksty oddają esencję i specyfikę projektów, czasem ujawniając ciekawe inspiracje i nawiązania, szczególnie do świata sztuki, fascynującego Nouvela od dawna. Z książki dowiadujemy się o licznych przykładach współpracy architekta z artystami.
Przy projekcie ukończonego w 1982 roku paryskiego teatru Gaité Lyrique architekta wspomagali: scenograf Jacques Le Marquet i amerykański artysta Gary Glaser. Glaser, który współpracował również z Nouvelem przy projekcie renowacji zabytkowego teatru z 1930 roku w Belfort we Francji przygotowując kolorystykę i schemat faktur ścian. W tym samym projekcie francuski artysta François Seigneur zrealizował na ścianach kolaże bazujące na kontrastowych zestawieniach różnych barw i faktur. W jednej z najbardziej znanych realizacji Nouvela – Instytucie Świata Arabskiego w Paryżu z 1987 roku, szwajcarski artysta Pierre – Martin Jacot, na szklanej ścianie osłonowej przy Sekwanie, zasugerował wielkoformatowy uproszczony iluzoryczny wydruk odbicia panoramy przeciwległego nabrzeża. Przy kolejnym znanym projekcie Nouvela – Operze w Lyonie z 1993 roku, artysta Gary Glaser współpracował już w fazie koncepcyjnej, decydując o zburzeniu XIX- wiecznego foyer i pomalowaniu pozostałej pokaźnej pustej przestrzeni na kolor złoty.
Kolejnym artystą na drodze zawodowej Nouvela był Alain Bony, który pokrył elewacje i dach gimnazjum w Nimes „kolażem – kamuflażem” nieregularnych plam barwnych.
Ciekawym projektem, przy okazji którego Jean Nouvel musiał się zmierzyć ze sztuką kilkunastu współczesnych artystów, była aranżacja wystawy „La Bagarre d` Austerlitz – Hommage to Georges Boudaille” na paryskim dworcu. W opakowanych czarną folią jednakowych pudłach artyści (m.in. Daniel Abadie, Achile Bonito - Oliva, Daniel Buren, Jean Christophe Amman) mieli okazje stworzyć tymczasowe dzieła sztuki. Na kolumnach we wnętrzu czarnego budynku Sądu w Nantes pracę artystyczną w postaci charakterystycznych ruchomych tekstów zrealizowała Jenny Holzer. W nocy napisy powoli zanikają w posadzce z polerowanego czarnego granitu, co sprawia niesamowitą iluzję zanurzenia i odbicia w wodzie. Z kolei nocną iluminację kontrowersyjnego wieżowca Torre Agbar w Barcelonie Nouvel wykreował we współpracy z artystą Yannem Kersalé.
W wielofunkcyjnym planie L`État des Choses architekt korzystał z pomocy duetu artystów: Francuzki Anne Frémy i Belgijczyka Martiala Thomasa. Ten niezrealizowany projekt miał być również hołdem dla niemieckiego reżysera Wima Wendersa, z którym Nouvel się przyjaźni. Tematy filmu i kina przewijają się zresztą dość często w twórczości Jeana Nouvela. Na sufitach pokojów hotelu w Lucernie architekt umieścił wydrukowane na płótnie kadry z wybranych arcydzieł filmowych z końca XX. wieku.
Niesamowity tajemniczy klimat pokojów hotelowych udało się Nouvelowi również stworzyć w Puerta America w Madrycie we współpracy z uznanymi fotografami: Francuzem Alainem Fleischerem (apartamenty wschodnie) i Japończykiem Nobuyoshi Arakim (apartamenty zachodnie). Araki na ścianach-obrazach we wnętrzach Nouvela prezentuje bardziej subtelną stronę własnej twórczości. Portrety japońskich kobiet odzianych w kimona, zastąpiły tutaj kontrowersyjne prace oscylujące wokół tematyki seksu i śmierci, dominujące w fotografiach jednego z najbardziej cenionych współczesnych artystów japońskich. Skala wydruków na szklanych ścianach i przedstawianych postaci często dostosowana jest do rzeczywistej skali człowieka. Przesuwanie poszczególnych ścian powoduje wzajemne nakładanie się obrazów-fotografii, co tworzy interesujące wielowarstwowe kolaże, z panoramą Madrytu w tle.
Apartamenty wschodnie, w których wykorzystano dzieła sztuki Alaina Fleischera uwodzą mroczną, tajemniczą stylistyką. Na ruchomych ścianach umieszczono powiększone obrazy klejnotów i tkanin imitujących naturalne materiały, z którymi „mieszają się” fotografie Fleischera. Kolejnym ciekawym elementem jest sposób oświetlania, a raczej naświetlania sufitów. Na tkaninie z drobnej siateczki pojawiają się różnokolorowe wzory o różnym natężeniu światła. Leżąc na łóżku i obserwując sufit ma się wrażenie oglądania kilkuwarstwowego, trójwymiarowego obrazu, niczym na scenie z „Wielkiego Błękitu” Luca Bessona!
W książce, oprócz najbardziej znanych realizacji Nouvela, jak: Instytut Świata Arabskiego w Paryżu, Opera w Lyonie, Fundacja Cartier w Paryżu, Centrum Kulturalne w Luzernie, Torre Agbar w Barcelonie, czy rozbudowa madryckiego Muzeum Reina Sofia, znajdziemy też nowe znaczące projekty: m.in. nową Filharmonię w Paryżu, filię Luwru w Abu Dhabi, czy wieżowiec przy MoMA w Nowym Jorku. Na końcu każdego z tomów monografii znajdziemy szczegółowe opisy poszczególnych projektów i dane techniczne.
Publikacja „Jean Nouvel by Jean Nouvel” to ogromna (dosłownie i w przenośni) dawka niepowtarzalnej twórczości jednego z najważniejszych współczesnych architektów. Jest to książka o tyle wyjątkowa, że sam Nouvel zdefiniował jej unikalny kształt i zawartość, prezentując tym samym po raz pierwszy rodzaj unikalnej, bogato ilustrowanej (auto)biografii.
Bartosz Haduch
Jean Nouvel by Jean Nouvel. Complete Works 1970-2008
w Księgarni W-A - alejahandlowa.eu > > >
Po kliknięciu otrzymasz powiększenie ilustracji ...
fot. Philippe Ruault, Torre Agbar, Barcelona
fot. Philippe Ruault, Cartier Foundation for Contemporary Art and Cartier Headquarters, Paryż
fot. Philippe Ruault, Culture and Convention Center, Lucerna
