Wstęp

Spotkanie z profesorem Forsterem okazało się wykładem symbolicznie podsumowującym historię cyklu "co to jest architektura". W dniu wczorajszym minęły cztery lata od pierwszego wykładu, który miał miejsce w Bunkrze Sztuki w Krakowie. Warto dodać, że w ciągu tych kilku lat odwiedziły nas tak znane postacie świata architektury jak:
Elizabeth Diller (Diller + Scofidio), Zvi Hecker, Jan Kaplicky (Future Systems), Daniel Eisenberg, Philip Oswalt, Matthias Sauerbruch oraz goście z Polski - Romuald Loegler, Krzysztof Ingarden, Wojciech Markowski, Zbigniew Oksiuta, Jacek Purchla, Marta A. Urbańska oraz inni twórcy i krytycy architektury, których nie sposób wymienić i scharakteryzować w jednym felietonie. Zadanie takie przejęła książka wydana w 2002 roku o znanym tytule "Co to jest architektura?". Jak to bywa z tak rzadko spotykanymi antologiami tekstów - książka została bardzo szybko sprzedana w całym nakładzie. Na szczęście planowane jest wydanie części drugiej tej słynnej antologii, gdzie pojawią się rozważania gości wykładów z lat 2002-2005.

Wczorajsze spotkanie tradycyjnie zapowiedział Adam Budak, który wprowadził nas do prezentacji profesora Forstera, charakteryzując jego działania począwszy od dydaktyki na najlepszych uczelniach architektonicznych na świecie skończywszy na pracy jako kurator
Biennale Architektury w Wenecji w roku ubiegłym. Jak słusznie zauważył Adam Budak, biografia Kurta Forstera jest bardzo bogata. Forster studiował na uniwersytetach w Szwajcarii, Niemczech, Anglii i Włoszech. Jest absolwentem historii sztuki i architektury, literatury i archeologii uniwersytetu w Zürichu. Kurt Forster wykładał na wielu amerykańskich uniwersytetach (Yale, Stanford, Berkeley, Harvard) oraz Massachusets Institute of Technology. Następnie był profesorem na zurichskiej politechnice (ETH). Jednym z najważniejszych momentów w jego karierze była pozycja dyrektora Kanadyjskiego Centrum Architektury w Montrealu, najważniejszego centrum badan architektonicznych. W 2003 roku Forster uzyskał profesurę Gropiusa w Uniwersytecie Bauhaus w Weimarze.

Kurt Forster jest kuratorem wielu wystaw oraz sympozjów na temat współczesnej architektury (np. Carlo Scarpa, Herzog&deMeuron). Jako autor i krytyk, współpracował z wieloma muzeami przy realizacji takich opracowań jak m.in. dzieła zebrane Petera Eisenmana oraz katalog wystawy Aldo Rosiego w Muzeum Architektury we Frankfurcie). Jego publikacje koncentrują się na włoskim renesansie i nowoczesnej architekturze, począwszy od studiów na temat Palladia i Giulio Romano, poprzez Le Corbusier i Mies van der Rohe, po opracowania na temat Eisenmana, Libeskinda, Mateo, i Gehry'ego. Jego historiograficzne opracowania doprowadziły do pierwszego całościowego angielskiego wydania dziel Aby Warburga. Biograficzny esej Forstera na temat Warburga został opublikowany w wielu językach.

Prof. Kurt W. Forster podczas wykładu w centrum Manggha

Kurt W. Forster

Jakże ważnym elementem wstępu do wczorajszego wykładu stał się Kraków - jako miejsce-pretekst do zapytania "co to jest architektura". Według Forstera, Kraków i jego magia jest miastem, gdzie zawsze będziemy zadawać to słynne pytanie. Dodatkowo my jako odbiorcy stworzymy zwrot "co byłoby gdyby to była architektura". Naturalną kontynuacją takiego toku myślenia jest końcowe stwierdzenie, a raczej bardzo ważne zapytanie "czy jest (tutaj) architektura". Oczywiście zakładamy, że architektura istnieje wszędzie wokół nas, co pozwala na zadawanie tytułowego pytania. Mimo wszystko Forster chce pokazać w sposób kalejdoskopiczny - różnice kreujące ciągle zmieniającą się architekturę na świecie. Owe różnice i zmiany, ciągłe przekształcenia powodują wielką trudność w wyznaczeniu wspomnianych różnic oraz cech charakterystycznych przestrzeni w danym czasie oraz miejscu.
Podczas wykładu stale pojawia się czasownik "odkryć", który podkreśla ideę ciągłego poznawania architektury. Co ważne, odbywa się to od wieków dzięki różnorakim publikacjom. Forster uważa, że architektura zawsze zależy od mediów. Sięgając 500 lat wstecz, pokazuje nam, że budynki i inne elementy przestrzeni zawsze istniały w książkach, albumach, na mapach i innych wydawnictwach (przykład "Cztery księgi o architekturze", Palladio. Jego dzieła nie zaistniałyby tak bardzo bez wspomnianych publikacji).
By nie zajmować słuchaczy tylko i wyłącznie historią, nasz mówca w sposób bardzo płynny przenosi się do czasów współczesnych pokazując biurko Jacquesa Herzoga. Z laptopem oraz biletem lotniczym na pierwszym planie tworzy się sylwetka dzisiejszego architekta i jego łączność z mediami (ważnymi do wspomnianych 500 lat).

W dalszej części swojego wykładu, profesor Kurt W. Forster rozważa i analizuje architekturę różnych twórców takich jak Paxton, Mies van der Rohe, Aldo Rosi, Frank Lloyd Wright oraz Peter Eisenman (czytany przez Forstera odwrotnie... namnesiE). Ogólnym wnioskiem z tej prezentacji jest zdanie, że architekt chce zawsze wywołać reakcję u odbiorcy. Czy osiągnie to poprzez budynek oparty o zasadę "podstawa - podpora i dach" (przykład "Crystal Palace" połączony z projektami Miesa van der Rohe oraz analizami domu z Karaibów) czy też forma kolumny wbitej niczym meteor z kosmosu w wenecką kamienicę (mającą później kontynuację w projektach Aldo Rosiego prezentowanych na wykładzie jako przykłady obserwacji samego architekta) - to zawsze architekt będzie osobą, która decyduje o kreowaniu przestrzeni, a co za tym idzie wpływaniu na ogromne rzesze odbiorców.

Wykład Kurta Forstera zawierał ciekawą kompilację idei oraz projektów, od prostych form geometrycznych po bardzo skomplikowane elementy architektury ruchu. Porównanie Eisenmana do Gehrego, prowadzące do oczywistych wniosków, że jako architekci określamy atmosferę miejsca, pokazały elementarne zasady określające pracę architekta, jako twórcy kreującego przestrzenie będące środkiem do uzyskania wspomnianej atmosfery wyrażającej się w codziennych aspektach używania architektury.

Pytania

W odpowiedzi na pytania publiczności Kurt Forster podkreślił, że optymalnym działaniem architekta byłaby mniejsza troska o technologię, materiały i zasady, a większa porcja ryzyka przy próbach odkrywania nowych dróg w wielu działach architektury. Do takich działań Forster zalicza zarówno praktykę - projektowanie, ale również badania nad tworzonymi formami (podobnie jak robi się w innych naukach - przykład muzyki oraz medycyny).

Pojęcie ryzyka pojawia się po raz drugi przy pojęciu prezentacji architektury. Otóż według Forstera konieczność podejmowania ryzyka przy pokazach architektonicznych to warunek sukcesu. Współczesna prezentacja architektury to bardzo skomplikowane połączenie wielu technik wystawienniczych i multimedialnych, do których należy zawsze dołączać dyskusję. Bez prowokowania do rozmowy na temat architektury nie uda nam się stworzyć dobrego systemu prezentacji.

"Co to jest architektura" według Kurta Forstera

         Niczego nie zyskamy szukając definicji architektury.

         W każdych czasach dla każdej grupy ludzi jest to coś innego.

         Jest ona niezbędnym i nieodzownym elementem rozwoju cywilizacji.

         Architektura wiąże się praktycznie z każdym odniesieniem i elementem świata.

         Jest ona żywa i idzie w wielu kierunkach.

Naszym zadaniem jest obserwowanie w jakich to właśnie kierunkach podąża współczesna architektura. I tylko własne badania i skojarzenia świadczą o nas jako architektach i osobach związanych z tą wspaniałą dziedziną.

Fotoreportaż z wykładu:
/zdjęcia prawnie chronione - wykorzystywanie za zgodą Redakcji Portalu W-A.pl/

Tekst i fotografie Kazimierz Kwasek